Diabeti (diabetes mellitus) është një sëmundje kronike, degjenerative e shkaktuar nga mungesa e insulinës për shkak të trupit të paaftë për të prodhuar insulinë në nivele normale, apo për shkak rë rezistencës së insulinës, një gjendje në të cilën qelizat e trupit rezistues ndaj insulinës përpipqen për rregullimin e niveleve të sheqerit në gjak. Insulina është një hormon i prodhuar nga pankreasi për të metabolizuar glukozën, një formë e sheqerit që është një nga burimet kryesore të furnizimit të qelizave me energji. Nëse diabeti është shkaktuar nga rezistenca e insulinës ose mungesa e insulinës, rezultati përfundimtar në të dyja rastet është i njëjti: trupi nuk është në gjendje për të transportuar glukozë të mjaftueshme nëpërmjet qarkullimit të gjakut në qeliza, veçanërisht pas ushqimit, kur nivelet e sheqerit në gjak rriten si një rrjedhojë e natyrshme e tretjes.
Normalisht, nivelet e sheqerit në gjak mbahen nga mekanizmi i vetë-rregullimit të trupit, të njohur si homeostasis. Një rritje e glukozës në gjak, pas ngrënies, është programuar për të stimuluar prodhimin e hormonit insulinë në pankreas, dhe insulin e lëshuar në gjak duhet të mbajë nivelet e sheqerit në gjak, brenda një game të sigurt dhe të përdorshme. Por, kur qelizat insulinë prodhuese të pankreasit nuk funksionojnë normalisht, nivelet e glukozës mbeten të larta. Nëse kjo situatë bëhet kronike, atëherë ndodh diabeti.
Diabeti prek dhjetra miliona amerikanë, dhe është llogaritur se një e treta e të gjithë njerëzve që kanë diabet nuk janë në dijeni për gjendjen e tyre. Sipas statistikave, llogaritet që Diabeti të jetë shkak për gati dhjetë për qind të të gjitha vdekjeve të SHBA-së për moshat 25 vjeç e më të vjetër. Ai është gjithashtu shkaku kryesor i rasteve të reja të verbërisë në mesin e të rriturve 20-74 vjeç, dhe është shkaku kryesor i fazës së fundit të dështimit (mosfunksionimit) të veshkave. Përveç kësaj, diabeti është arsyeja kryesore për amputimin e gjymtyrëve, si dhe shkaku kryesor i sëmundjen e zemrës.
Testimi i Diabetit
Në përgjithësi, diabeti testohet duke matur sasinë e glukozës në gjak. Ekzistojnë tri lloje të provave që mund të përdoren për këtë qëllim. Njëra është matja e drejtpërdrejtë e niveleve të glukozës në gjak duke qenë esëll. E dyta është matja e aftësisë së trupit për të menaxhuar sheqerin e tepërt, pas pirjes së një sasie glukoze të lëngshme. Një metodë e tretë është testi glycosylated hemoglobin A1c (HbA1c), me anë të cilit matet numri i molekulave të glukozës së bashkangjitur në hemoglobinë gjatë një periudhe prej 2-3 muaj.
Standardi i artë konvencional për diagnozën e diabetit është me ngritjen periodike të nivelit të sheqerit në gjak pas një nate agjërim (esëll në mëngjes). Në gjendjen esëll, nëse vlera e sheqerit në gjak është mbi 126 mg/dl, në të paktën dy raste të veçanta, kjo mund të jetë tregues i diabetit (ndërkohë që vlerat normale janë mes 64 dhe 110 mg/dl). Megjithatë, as problemet metabolike të glukozës, as fazat e para të diabetit Tipi II, nuk mund të diagnozohen me lehtësi pa nja 4-5 orë testi të Tolerancës së Glukozës që kontrollon të dyja nivelet: e insulinës dhe glukozës.
Qëllimi kryesor i trajtimit të diabetit është të rivendoset near-euglycemia (vlerat normale të nivelit të sheqerit në gjak) dhe të korrigjohen çrregullimet e lidhjes metabolike. Trajtimi i suksesshëm i kërkon diabetikëve të përfshihen në mënyrë aktive në menaxhimin e dietave të tyre të veçanta dhe të mënyrës së jetesës. Diabetikët insulin-vartës (Tipi I) duhet të jenë shumë të zellshëm në përkujdesjen e sëmundjes, dhe ne presim që diabetikët që do të trajtohen nga ne me anë të dietës ushqimore, menaxhimit të stresit, stërvitjes, ç'helmimit dhe bimëve natyrale, do të kenë sukses deri në rreth 95% të të gjitha rasteve, me vullnetin e Zotit Fuqiplotë.
Llojet e Diabetit
Ka dy lloje kryesore të diabetit: Diabet insulin-vartës, apo diabeti i të miturve, ose Diabeti Tipi I, dhe Diabet jo insulin-vartës, zakonisht më i njohur si Diabeti Tipi II. Të dyja llojet e diabetit karakterizohen nga nivele të larta dhe kronike të sheqerit në gjak, si dhe nga çrregullime të tjera në karbohidrate, yndyrë, proteina dhe metabolizëm. Diabeti tipi II është forma më e përhapur e diabetit, me një kontabilitet mes 90-95% e të gjitha rasteve të diabetit në Shtetet e Bashkuara.
Njerëzit me diabet tipi I nuk prodhojë insulinë të mjaftueshme, ose nuk prodhojnë aspak insulinë në qelizat pankreatike të tyre për shkak të dështimit të qelizave beta, ose shkatërrimit të tyre. Në diabetin tipi I, kemi rritje të sheqerit në gjak, sepse në gjak hyn vetëm pak insulinë ose aspak. Meqenëse insulina është e nevojshme për metabolizmin e sheqernave, qelizat e trupit nuk mund të marrin ushqimin e nevojshëm nga glukoza dhe kështu, glukoza e tepërt grumbullohet në gjak. Një pjesë e glukozës mund të konvertohet në yndyrë, por pjesa më e madhe derdhet në urinë.
Diabeti Tipi I zakonisht fillon në fëmijëri, por ai mund të ndodhë edhe më vonë në jetë, nëse pankreasi dëmtohet për shkak të sëmundjes apo lëndimit. Në mënyrë konvencionale, ky tip i diabetit konsiderohet si një gjendje degjenerative dhe trajtohet (dhe jo “shërohet”) nga mjekë konvencionalë me anë të administrimit të injeksioneve me insulinë me çdo vakt ngrënie për rregullimin e sheqerit në gjak.
Diabeti tipi II është shumë më i zakonshëm se diabeti tipi I, dhe quhet shpesh "insulin rezistues". Në rastet e diabetit Tipi II, trupi prodhon insulinë, por insulina që ai prodhon nuk mund të lidhet siç duhet me yndyrën dhe muskujt për të lejuar glukozën në brendësi të qelizave që të prodhojë energji. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), një sulm epidemik i diabetit tipi II po ndodh nëpër botë. Rastet e diabetit Tipi II janë rritur për shkak të faktorëve të tillë si dieta e varfër, trashja, mënyra e jetesës, etj.
Diabeti i shtatzanisë është gjithashtu një lloj i tretë i diabetit. Ai shkaktohet në mënyrë hormonale dhe zakonisht është një gjendje e përkohshme që ndodh te gratë shtatzëna. Diabeti i shtatzanisë (Gestational Diabetes) në përgjithësi është i butë, dhe zakonisht shtrohet me dietë të përshtatshme dhe ushtrime. Rrallë herë e bën pacienten të kërkojë injeksion insuline. Pavarësisht nga natyra e tij zakonisht e përkohshme, ky lloj diabeti duhet të trajtohet me kujdes, sepse nivelet e larta të sheqerit në gjak mund të jenë të dëmshme për fetusin dhe mund të dobësojnë sistemin imun të tij.
Simptomat e Diabetit
Simptomat klasike të diabetit Tipi I janë etja e tepruar, urinimi i tepruar, uria e tepruar, humbja e peshës, dehidratimi dhe lodhja. Komplikime të tjera që mund të rezultojnë nga diabeti i pashtruar i tipit I, janë: ketoacidosis dhe koma hyperosmolare. Ketoacidosis është një gjendje e rrezikshme e aciditetit kronik në trup, që do të thotë nivel i lartë acidi pH. Kjo ndodh kur trupi përdor yndyrnat për të marrë energjinë e nevojshme, për shkak se nuk mund të marrë glukozë të mjaftueshme. Acidositet shkaktohen nga prania e ketoneve, derivateve toksike të këtij reagimi.
Kujdes: Ketoacidositet mund të jenë të rrezikshme për jetën dhe duhet të trajtohen si një emergjencë mjekësore.
Koma Hyperosmolare është gjithashtu një emergjencë mjekësore e rrezikshme për jetën që është fatale në rreth 50% të rasteve dhe gjithmonë kërkon shtrimin në spital. Ajo rezulton nga dehidratimi i rëndë i shkaktuar nga humbja e lëngjeve, nivelet e larta të sheqerit në gjak, dhe/ose stresi fizik, si ai nga kirurgjia apo infeksioni.
Në përgjithësi, simptomat e diabetit Tipi II janë të njëjta si ato të Tipit I, me përjashtim të humbjes së peshës së pashëndetshme. Është e rëndësishme të theksohet se diabetikët Tipi II shpesh do të fitojnë përvojë të tepërt në peshë.
Për shkak se incidenca e diabetit Tipi II është në rritje dhe shpesh herë nuk diagnozohet herët, është e rëndësishme të vëzhgoni veten për të parë nëse keni shenja treguese që ju mund të jeni në rrezik. Kjo është veçanërisht e vërtetë në qoftë se ju, edhe në varësi të moshës, shihni se po fitoni peshë, një tregues i mundshëm që ju jeni duke zhvilluar një rrezik të madh të rezistencës ndaj insulinës. Kujdes shenjat e fillimit të diabetit Tipi II, përfshirë këtu dëshirat karbohidrate, periudhat e shkurtra të marramendjes, nervozizmin, progresivitetin në shtimin e peshës (sidomos rreth barkut), rritjen e triglicerideve në gjak dhe nivelin e kolesterolit, rritjen progresive të presionit të gjakut, lodhjen pas një vakti "alergjik”, vilaninë, dhe infeksionet e shpeshta fungale. Nëse e gjeni veten të përjetoni këto simptoma, kërkoni kujdes të menjëhershëm mjekësor.
Nivelet kronike të larta të glukozës në gjak që shkaktojnë diabetin, mund të çojnë në një shumëllojshmëri të kushteve të rënda shëndetësore. Teprica e glukozës në gjak ndryshon funksionet normale metabolike dhe biologjike. Për shembull, ajo zvogëlon efektivitetin e proteinave të rëndësishme të tilla si hemoglobina, molekula që mbart oksigjenin në qelizat e kuqe të gjakut. Hulumtimi gjithashtu tregon se diabeti mund të çojë në rritjen e sasisë së lipoprotein (LDL) kolesterolit, apo të kolesterolit "të keq". Kjo ndodh për shkak se glukoza e tepërt në gjak shndërrohet në yndyrna, të cilat nga ana e tyre mund të bëjnë që arteriet e vogla të ngushtohen nga pllakat. Rezultati përfundimtar, në qoftë se gjendja nuk trajtohet, është ngritja e madhe e presionit të lartë të gjakut dhe sëmundja kardiovaskulare, duke përfshirë atakun në zemër dhe infarktin e saj. Njerëzit me diabet janë 3-4 herë më shumë të ngjarë të vdesin nga sulmet e zemrës se njerëzit pa diabet, të cilët kanë numër të njëjtë të faktorëve tjerë të mëdha të rrezikut.
Qëndrimi në nivele të larta i glukozës në gjak për afate të gjata mund të shkaktojë dëmtimin e veshkave (nephropathy, dështimin kronik të veshkave), furnizim të pamjaftueshëm të gjakut në sy (cataracts, retinopathy, glaukoma); dëmtime të tjera në aparatin e sistemit qarkullues të gjakut; gastroparesis (humbja e veprimit peristaltik në traktin gastrointestinal), rrezik të lartë të infektimit, dhe madje edhe vdekjen. Përveç kësaj, kjo gjë shkakton qarkullim të dobët të gjakut dhe dëme nervore periferike, të cilat të dyja janë zakonisht të shoqëruara me diabet. Po kështu mund të çojë në humbjen e ndjesisë, nevropati, ulcerat e këmbëve, dhe amputimin e këmbëve për shkak të infeksioneve gangrenizuese.
Shkaqet e Diabetit
Tipi I
Diabeti Tipi I ndodh për shkak se qelizat pankreatike nuk prodhojnë insulinë të mjaftueshme, ose nuk prodhojnë aspak insulinë, për shkak të dështimit të qelizave beta, ose shkatërriminit të tyre. Në shumë raste, kjo është për shkak të predispozicionit gjenetik, pasi diabeti Tipi I ndodh më shpesh në mesin e individëve të cilët e kanë trashëguar këtë tendencë nga prindërit.
Shumë raste të diabetit Tipi I, megjithatë, janë për shkak të një sëmundje autoimune, siç tregohet nga fakti se 75 % e diabetikëve të Tipit I kanë antitrupa në qelizat e tyre pankreatike, ndërsa vetëm 0,5 % deri në 2,0 % e jo-diabetikëve i shfaqin këto antitrupa. Ndër faktorët që mund të fillojnë procesin e shkatërrimit pankreatik autoimun janë edhe infeksionet bakteriale, sidomos pertussis (kolli i keq), dhe viruse të tilla si Epstein-Barr (EBV), Coxsackie, cytomegalovirus (CMV), dhe virusi herpes-6, si dhe virusetë që shkaktojnë rubeolën dhe hepatitin.
Albumina proteinike e gjedhëve, një substancë që gjendet në qumështin e lopë, mund të shkaktojë gjithashtu diabet insulinë-vartës, nga provokimi i një reagimi autoimun. Antitrupat albumine që gjendjen në disa diabetikë Tipi I mund të pengojnë prodhimin e insulinës nga qelizave pankreatike.
Tipi II
Dieta e varfër, trashja, alergjia kronike ndaj ushqimit, infeksionet virale, stresi kronik dhe faktorët gjenetik, të gjitha këto mund të shkaktojnë ose të kontribuojnë në diabetin Tipi II, i cili karakterizohet kryesisht nga rezistenca ndaj insulinës. Sa më shumë rezistent ndaj insulinës të bëhet një person, aq më shumë insulinë prodhon trupi, por, me kalimin e kohës, trupi bëhet i paaftë për të prodhuar insulinë të mjaftueshme për të përballuar rezistencën. Ndonjëherë, trupi i diabetikëve Tipi II përpiqet të balancojë, të paktën në fillim, insulinën e mbiprodhuar. Por, mbi-prodhimi i insulinës (një gjendje e njohur si hyperinsulinemia) mund të shkaktojë dëmtim të enëve të gjakut dhe gjithashtu mund të nxisë mëlçinë për të rritur prodhimin e kolesterolit LDL, e cila është e lidhur me rritjen e rrezikut të sëmundjes së zemrës.
Në vitet e fundit, trashja është bërë një nga shkaqet më të rëndësishme të diabetit Tipi II. Sot, rreth 85 % e njerëzve të diagnostikuar me diabet Tipi II janë gjithashtu tepër mbipeshë. Në fakt, shkencëtarët thonë se kjo është në thelb e pashmangshme, që një person i cili është 30% mbi peshë, për 30 ose më shumë vjet tek ai do të zhvillohet diabeti Tipi II.
Një diete, të cilës i mungojnë vlerat ushqyesve thelbësore dhe që është e lartë në sheqer ose në lëndë që kthehen në sheqer, është tjetër faktor i madh që kontribuon në problemet e sheqerit në gjak, metabolizmin dhe rezistencën eventuale ndaj insulinës. Kjo është dokumentuar nga hulumtuesit ndërkombëtarë të raportimit për rastet në rritje të diabetit në mesin e popullsisë në mbarë botën, të cilët raportojnë se për këtë luan rol kryesor "dieta moderne perëndimore" e lartë në sheqer, karbohidratete dhe yndyra. Dieta e dobët dhe mungesa e lëvizjes, janë gjithashtu dy nga faktorët kryesorë që shkaktojnë fitimin e peshës së tepërt dhe trashjes, duke rritur gjithnjë e më tej mundësinë e diabetit Tipi II.
Ky fakt i jep edhe më shumë rëndësi kujdesit për dietën ushqimore që ne jua këshillojmë pacientëve bashkë me kurat e tyre të posaçme bimore kundër diabetit, me të dyja llojet e tij.
Prej faktorëve të tjerë që mund të shkaktojnë ose të kontribuojnë në fillimin e diabetit Tipi II përfshihen infeksionet virale, parazitët, alergjitë ushqimore, dhe mosbalancet hormonale, duke përfshirë edhe nivelet në rritje të adrenalinës dhe kortizolit te shkaktuara nga stresi kronik. Disa alergji dhe infeksione virale gjithashtu mund të shkaktojnëë inflamacion ose dëmtim autoimun në qelizat pankreatike insulinë-prodhuese. Nivelet e larta të hormoneve të stresit rrisin rrezikun e diabetit duke nxitur nivele të larta të sheqerit në gjak. Nivelet e tepërta të hormonit estrogjen rrisin gjithashtu rezistencën ndaj insulinës
No comments:
Post a Comment